Herbata jest najstarszym napojem świata. Na początku znali ją tylko Chińczycy. Stała się częścią ich życia intelektualnego i artystycznego. Jest tematem poezji i malarstwa. Rozwinął się specjalny ceremoniał przyrządzania i picia herbaty.

Chiński cesarz Szen Nung zatrzymał się w cieniu jednego z drzew, aby odpocząć podczas podróży i zrobić sobie coś do picia. Nagle do kociołka z gotującą się wodą wpadł liść. Cesarz poczuł miłą woń. Spróbował napoju i stwierdził, że jest bardzo smaczny. W ten sposób – tak przynajmniej mówi legenda – przed 5000 lat poznano herbatę. Dziś napój ten należy do najbardziej rozpowszechnionych używek na kuli ziemskiej.
Herbata w Chinach i Japonii jest napojem narodowym. W kulturze Japonii ceremoniał picia herbaty odgrywa bardzo ważną rolę. Wpłynął nawet na rozwój japońskiej architektury. Zaczęto budować specjalne pokoje, a nawet całe pawilony do odprawiania herbacianego ceremoniału. W takim pomieszczeniu panowała nieskazitelna czystość. Światło było przytłumione, a od gości wymagano, by przywdziewali stroje o dyskretnych barwach.
Około XVI wieku herbata wyruszyła z Chin na podbój Europy. W 1669 roku pojawiła się w Anglii, gdzie piła ją jednak tylko arystokracja i bogaci mieszczanie. Dla uboższych była niedostępna, a to za sprawą wysokiego podatku od herbaty. Codzienne picie herbaty jest traktowane jako rodzinny i towarzyski obyczaj, którego rodzina królewska przestrzega po dziś dzień. Do Ameryki Północnej herbata trafiła w XVIII wieku i szybko zyskała wielu zwolenników. W Polsce zwyczaj picia herbaty upowszechnił się dopiero w drugiej połowie XVIII wieku. Przybył do nas drogą zachodnią – z Anglii.
Pierwszym rodzajem herbaty, który poznali ludzie Zachodu wcale nie była najbardziej dziś rozpowszechniona herbata czarna. Przez ponad 200 lat w Europie królowała herbata zielona. Czarną zaczęto pić dopiero pod koniec XIX wieku.

Kolorowe herbaty

Z tych samych liści można otrzymać różne rodzaje herbaty. Od sposobu ich przygotowania zależy rodzaj herbaty.
Czarna. Wskaźnikiem jakości herbat czarnych jest obecność w nich tzw. tipsów. Są one głównym źródłem aromatu. Różnice między smakiem i jakością herbat czarnych zależą od terenu uprawy, jakości gleby i klimatu. Do wyjątkowo trwałych herbat, o mocnym naparze i silnym zapachu, należą herbaty indyjskie i cejlońskie, m. in. Assam i Darjeeling (koneserzy uznają ją za najcenniejszą wśród herbat czarnych). Natomiast herbaty chińskie odznaczają się miękkością i aksamitnością, m.in. Yunan (ma mocny, a zarazem odświeżający smak, łagodną cierpkość i bogaty aromat) i Lapsang souchong (ma charakterystyczny „wędzony” smak).
Zielona. Nie jest poddawana procesowi fermentacji, więc liście zachowują swoją zielona barwę – tym odróżnia się od herbaty czarnej. Poza tym zielona herbata jest bardziej gorzka niż czarna oraz daje jaśniejszy napar. Ma cierpki smak, a w dużym stężeniu – ostry. Znane na rynku światowym japońskie herbaty zielone są ciemniejsze od chińskich.
Biała. Powstaje z młodych pączków liściowych zerwanych jeszcze przed otwarciem. Białe herbaty pochodzą najczęściej z chińskiej prowincji Fujian lub Sri Lanki.
Czerwona (Oolong). Ulega krótkiej fermentacji, która jest przerywana, kiedy liście przybiorą barwę czerwoną. Produkuje się ją przede wszystkim w Chinach. Ma intensywny, korzenny aromat.
Żółta. Ma bardzo przyjemny aromat i miękki, subtelny smak. Działa silnie pobudzająco. W Europie żółte herbaty są mało znane, ponieważ w przeszłości przez dłuższy czas ich wywóz z Chin był zabroniony, a cały zbiór przeznaczany był dla dworu cesarskiego i świątyń.

W następnym numerze: wszystko o produkcji herbaty i jej dobroczynnych właściwościach.