Podczas dużego wysiłku fizycznego w ciepły dzień tracimy około litra potu na godzinę, a w ekstremalnych przypadkach – dwa, a nawet trzy litry. Jeśli skutecznie nie uzupełnimy płynów, dojdzie do odwodnienia organizmu, a to może spowodować poważne zagrożenie dla zdrowia. Jak nawodnić organizm najskuteczniej? Napojami izotonicznymi. Niestety jednak z naszego testu wynika, że nie wszystkie napoje sprzedawane pod taką nazwą są rzeczywiście izotoniczne.

Wysiłek fizyczny sprawia, że organizm traci z potem wodę niezbędną do jego pracy. Ale nie tylko wodę – wypacamy również składniki mineralne, głównie sód, chlor, potas, magnez i wapń (elektrolity) oraz niektóre witaminy. Tracimy też energię. Picie płynów podczas wysiłku ma więc na celu wyrównanie niedoborów wody, uzupełnienie zasobów elektrolitowych oraz dodatkowo zasilenie uszczuplonych rezerw węglowodanowych.

Idealne do gaszenia pragnienia podczas wysiłku są izotoniki – napoje o odpowiednio skomponowanym składzie, które oprócz wody zawierają niezbędne minerały i węglowodany, a często także witaminy. Ale co najważniejsze, bardzo szybko wchłaniają się do organizmu, dzięki temu, że ich stężenie (osmolalność) jest takie samo, jak stężenie płynów ustrojowych w organizmie człowieka. Czy dostępne w sklepach izotoniki spełniają swoje zadanie? Test, który opublikowaliśmy cztery lata temu („Świat Konsumenta”, nr 7/2003), wykazał, że spośród dziewięciu przebadanych napojów sprzedawanych jako „izotoniczne” tylko Powerade miał właściwą osmolalność. Teraz postanowiliśmy ponownie zbadać izotoniczne właściwości napojów. Przetestowaliśmy cztery produkty: Gatorade, Isostar, Powerade oraz produkt marki własnej Carrefour.

Co to jest napój izotoniczny?

Jak już wiemy, napój izotoniczny powinien się po wypiciu bardzo szybko wchłaniać. Dzięki temu utrzyma organizm w stanie nawodnienia i zachowa zrównoważone stężenie składników mineralnych i węglowodanów w naszym ciele. Izotoniczność napoju oznacza, że jego ciśnienie osmotyczne, uzależnione od stężenia rozpuszczonych składników, jest równe ciśnieniu osmotycznemu osocza krwi. Miarą ciśnienia osmotycznego płynów jest osmolalność wyrażana w mOsm/kg wody. U osób dorosłych fizjologiczne ciśnienie osmotyczne wynosi od 275 do 295 mOsm/kg wody. A więc izotonik to napój o osmolalności zawierającej się w tych granicach.

Wśród napojów dla sportowców można wyróżnić jeszcze dwa typy napojów o różnym ciśnieniu osmotycznym: hipotoniczne i hipertoniczne. Napoje hipotoniczne, na przykład woda, charakteryzują się niewielkim dodatkiem węglowodanów i ciśnieniem osmotycznym niższym niż ciśnienie płynów ustrojowych (<275mOsm/kg wody). Ich zadaniem jest przede wszystkim bardzo szybkie nawadnianie organizmu, a nie uzupełnianie niedoborów energii. Napoje umiarkowanie hipotoniczne, których osmolalność jest zbliżona lub niewiele niższa niż osmolalność osocza krwi, również szybko wchłaniają się z przewodu pokarmowego, ale mogą nasilać wydalanie moczu. Z kolei napoje hipertoniczne, na przykład soki, zawierają więcej niż płyny ustrojowe rozpuszczonych składników stałych, głównie węglowodanów, a więc mają wyższe ciśnienie osmotyczne niż płyny ustrojowe (>295 mOsm/kg wody). Ich zadaniem jest przede wszystkim dostarczanie energii, a w mniejszym stopniu uzupełnianie niedoborów płynów. Ponieważ mają ciśnienie osmotyczne większe niż płyny ustrojowe, wchłaniają się wolniej z przewodu pokarmowego.

A zatem, aby napój był izotoniczny, musi charakteryzować się odpowiednią osmolalnością, która zależy od zawartości składników mineralnych i zawartości oraz rodzaju węglowodanów. Odpowiednia osmolalność współdecyduje o skróceniu czasu wchłaniania płynu w organizmie. Okazuje się jednak, że większość napojów z naszego testu, oferowanych jako izotoniczne, wcale nie ma osmolalności odpowiadającej ciśnieniu osmotycznemu osocza.