Osłabienie odporności, bezsenność, nadciśnienie, wrzody, choroby serca – przyczyną wszystkich tych dolegliwości może być po prostu stres. Nie da się go uniknąć całkowicie, ale można ograniczyć. Jak zmniejszyć stres? Czy stres można leczyć?

Na działanie stresu narażeni jesteśmy wszyscy, bo nasza psychika przeciążona jest nadmiarem obowiązków, konfliktów w pracy i w domu. Nawet codzienne czynności mogą oddziaływać stresogennie. Pozostaje więc jedno pytanie: czy ze wszechobecnym w naszym życiu stresem w ogóle można walczyć?

Po raz pierwszy pojęcie stresu do nauk medycznych wprowadził w 1926 r. Hans Selye, wówczas student drugiego roku medycyny na uniwersytecie w Pradze. Określił ten stan, jako reakcję niespecyficzną organizmu na stawiane mu wymagania. Okazuje się, że nasz organizm jest przystosowany do reakcji w sytuacjach nagłych i niesprzyjających. Gdy zachodzi taka potrzeba z niewielkich, położonych powyżej nerek gruczołów, wydzielane są trzy hormony: adrenalina i, w mniejszych ilościach, dopamina i noradrenalina. Pozwalają one na szybkie wyzwolenie energii w obliczu zagrożenia. Oznaką takiej „aktywacji” organizmu jest pobudzenie emocjonalne, wzrost ciśnienia krwi, przyspieszony oddech i akcja serca, suchość w ustach.

Zobacz, jakim jesteś typem

Każdy z nas inaczej reaguje w sytuacjach stresujących. Jeden nową pracę potraktuje jako wyzwanie, dla kogoś innego będzie to powód do napięcia nerwowego i zdenerwowania. Niektórych stresują błahe trudności dnia codziennego, inni podchodzą do problemów z większym, niekiedy nawet stoickim, spokojem. Psychologowie, na podstawie tych dwóch najbardziej charakterystycznych postaw, wyróżnili dwa główne typy osobowości:

– Typ A cechuje szybkość reakcji i agresja. Ludzie o takiej osobowości są bardziej ekspansywni, ambitni, lubią robić kilka rzeczy naraz i to najlepiej w pośpiechu. Typ A jest skuteczny na poziomie społecznym, szczególnie w pracy zawodowej. Nie lubi zwalniać tempa, wszystkie zadania najchętniej realizowałby sam, źle znosi krytykę.

– Typ B lubi współpracować, odznacza się umiarkowaną agresją, zmierzaniem do celu bez walki.

To, jakim jesteśmy typem ma swoje odzwierciedlenie nie tylko w naszym samopoczuciu, ale i zdrowiu. Osoby wiecznie zabiegane, rywalizujące z innymi, które nie potrafią odpoczywać, często swoje sukcesy przypłacają chorobą niedokrwienną, bólem głowy i zawałem serca. Mogą też być bardziej narażone na wszelkiego rodzaju choroby cywilizacyjne (lęki, depresję, bezsenność), niż zrelaksowany i przynajmniej starający się żyć na luzie typ B.

Dziecięcy stres

Najwięcej miejsca w publikacjach naukowych poświęca się stresowi ludzi dorosłych. Uczucie napięcia towarzyszy dorosłym w pracy. Jej brak również wywołuje stres. Dorośli zmagają się też z kłopotami związanymi z sytuacją finansową. Tymczasem na stres narażone są i dzieci. Poważne napięcia nerwowe zaczynają się wraz z podjęciem nauki. Dla siedmiolatka pierwszy dzień w szkole jest ogromnie ważny. Emocje, które towarzyszą temu wydarzeniu, są tak duże, że mogą zdecydować o całym późniejszym stosunku do szkoły. Dziecko rozpoczynające edukację jest pełne obaw, nie wie, czego może się spodziewać, jakie będą wobec niego oczekiwania i czy odnajdzie swoje miejsce w grupie. Stres towarzyszy uczniom przez cały okres szkolny – w miarę upływu lat przybywa wiedzy, ale rosną też wymagania nauczycieli i rodziców. Pojawia się konkurencja, kształtują się też pierwsze ambicje, na przykład chęć zdobycia lepszych stopni czy pochwały. Stresem są też wszelkiego rodzaju sprawdziany i egzaminy, dlatego nerwowym okresem dla każdego ucznia jest koniec roku szkolnego, a pierwszą poważną próbą, również radzenia sobie ze stresem, jest matura. Tak powszechna pustka w głowie, brak możliwości skoncentrowania się, kucie w żołądku i nadmierne pocenie się, to nic innego jak objawy stresu.

Według lekarzy edukacja dziecka jest także stresem dla rodziców. Choć lęki rodziców są często w pełni uzasadnione, stres towarzyszący dorosłym udziela się ich dzieciom odbierając im pewność siebie i wiarę we własne siły. Dlatego tak ważne jest, by rodzice, w sytuacjach stresujących, zachowywali spokój i wykazywali się opanowaniem. Taki rodzic, zrelaksowany i wypoczęty, staje się oparciem dla swojego dziecka w trudnych i decydujących dla niego momentach życia.

Leczyć stres

Minimalna dawka stresu może wpływać na nas mobilizująco. Efektem dopływu adrenaliny do krwi jest pobudzenie emocjonalne. Wyższy poziom cukru powoduje zwiększenie ilości energii, jesteśmy aktywni i bardziej skoncentrowani. Zarazem lekarze alarmują: wynikiem długotrwałego stresu może być wiele chorób, między innymi serca (np. niedokrwienność, zawał, zaburzenia rytmu, nadciśnienie tętnicze), choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, nerwice, bezsenność, zwiększona zachorowalność na choroby zakaźne przez obniżenie odporności organizmu, zaburzenia miesiączkowania u kobiet i potencji u mężczyzn.

Czy stres można leczyć? Specjaliści uważają, że przede wszystkim trzeba wyeliminować jego przyczynę, a więc w tym wypadku tak zmodyfikować nasze reakcje na stres, by nie były dla nas problemem. Lekarze zalecają: osoby obdarzone typem zachowania A powinny próbować zmienić go na typ B. W rozładowaniu napięcia pomogą spacery na świeżym powietrzu, sport, czytanie ulubionej lektury, słuchanie muzyki, wizyta u przyjaciół. Jednym słowem powinniśmy wykonywać takie czynności, które wywołują w nas uczucie odprężenia. Z korzyścią dla naszego zdrowia będzie również stosowanie technik relaksacyjnych.

Jeżeli natomiast nie potrafimy w żaden sposób poradzić sobie ze stresem, należy zwrócić się o pomoc do psychologa lub psychoterapeuty. Fachowej porady mogą udzielić nam specjaliści w Poradniach Zdrowia Psychicznego, działające we wszystkich większych miastach.